Մենք քայլում ենք մի բանի վրայով, ինչին շատ քչերն են առանձնահատուկ ուշադրություն դարձնում: Բնության կարևորագույն մասնիկներից մեկը ու առանց որի, կարելի է ասել՝ չէր լինի բուսականություն և ոչ միայն: Հող: Ի՞նչ է հողը, ի՞նչ է իր մեջ պարունակում, ինչքանո՞վ է կարևոր և ի՞նչ է իրենից ներկայացնում՝ մեր կյանքում:
Ինչպես հասկացվում է, ջուրը մեր կյանքի, մեր առորիայի անբաժանելի մասնիկն է: Երբ հարցրեցին, թե որքան ջուր եմ օգտագործում օրվա մեջ, ես հաշվեցի միայն իմ խմած ու օգտագործած ջրի քանակը: Պարզվում է, որ գրեթե այն ամենը ինչը մեր շուրջն է, մեր հագը, մեր ձեռքին՝ այդ ամենն իր մեջ պարունակում է ջուր: Ուտելիքներից, շոկոլաթեղենից, շորերից մինչէ թուղթ:
Ու, որպեսզի իմանամ, թե օրական որքան ջուր եմ օգտագործում, պետք է հաշվի առնեմ այն ամենը, ինչը օրվա մեջ օգտագործում եմ ու ըստ դրա հաշվեմ, թե շաբաթական, որքան ջուր եմ օգտագործում:
Այսինքն օրական ես օգտագործում եմ 18741.8 լիտր ջուր։ Իսկ շաբաթական 131 992,6
Նավթ
Նավթը բնական եղանակով հայտնվող, երկրի նստվածքային թաղանթում տարածված, յուղանման, յուրահատուկ հոտով, և պահանջված հեղուկ է: Այն հայտնվում է երկրագնդի ժայռերի կազմավորումների մեջ,ծովերի ընդերքում : Նավթի պարունակության մեջ գերակշռում են ածխածինը և ջրածինը, քիչ քանակությամբ կա նաև ազոտ, ծծումբ , թթվածին և այլ նյութեր:
Ածուխ
Ածուխը իր մեջ պարունակ է մեծ թվով ածխածին: Այն այրվող օգտակար հանածո է և այն առաջացել է միլիոնավոր տարիների ընթացքում, բուսական զանգվածի քայքայումից: Գիտնականները ապացուցել են, որ ժամանակին երկրագնդի կլիման ավելի խոնավ է եղել, քան ներկայումս, ինչը նպաստել է փարթամ ծառային բուսականության գոյության համար: Բուսազանգվածի մնցորդները թաղվել են երկրի ընդերքում և ժամանակի ընթացքում ջերմաստիճանի ու ճնշման ազդեցությամբ վերափոխվել են ածխի:
Գազ
Գազը նյութի 4 ագրեգատային վիճակներից մեկն է: Մաքուր գազը կարող է կազմված լինել առանձին ատոմներից, դրանք են իներտ կամ ազնիվ գազը, նեոնայինը: Միևնույն ատոմներից կազմված մոլեկուլներից (օրինակ թթվածին), կամ տարբեր ատոմներից կազմված մոլեկուլներից (օրինակ ածխածնի երկօքսիդ)։ Գազի խառնուրդը պարունակում է տարբերմաքուր գազեր այնպես, ինչպես օդը։ Գազը տարբերվում է հեղուկից և պինդ մարմնից նրանով, որ նրա առանձին մասնիկների հեռավորություները գերազանցում են մոլեկուլների չափսերին, ինչի արդյունքում գազը չունի ձև և ծավալ, իսկ մասնիկների միջև փոխազդեցությունները հիմնականում տեղի են ունենում բախումների ձևով։
Համեմատում:
Առաջին հերթին երեքն էլ հանվում են ընդերքից: Այս երեքն էլ պետքական են մարդկանց, բայց վնասում են բնությունը: Ածուխը հանվում է երկու եղանաով, այն համեմատաբար ավելի հեշտ ու անվտանգ է: Քանզի գտնվումէ պինդ վիճակում: Նավթը կարող է մեծ վնաս հասցնել, որովհետև մեկ է աղտոտում է բնությունը, օրինակ` ծովի ընդերքից հանելու ժամանակ: Քանի որ նավթը ջրից թեթև է, այն մնում է ջրի երեսին, և փակելով ջուրը, չի թողնում, որ արևի ճառագայթները մտնեն ջրի մեջ, ինչը վտանգավոր է շատ բույսերի համար, որոնք սնվում են արևի լույսով: Եվ վտանգավոր է նաև ջրային կենդանիների համար։ Գազի տեղափոխման հիմնական միջոցը խողովակաշարերն են: 75 մթնոլորտ ճնշման տակ այն հեշտությամբ տեղափոխվում է մինչև 1,4 մ տրամագիծ ունեցող խողովակներով: Գազը էկոլոգիապես ամենամաքուրն է, արտահանելիս չի աղտոտվում միջավայրը, բայց այն հրդեհավտանգ է։
Վառելիքային ռեսուրսներից նավթը համարվում է ամենակարևորը, քանի որ նավթի վերամշակումից են ստանում բոլոր տեսակի տրանսպորտային միջոցներին անհրաժեշտ վառելիքի մեծ մասը: Նավթամթերքների վերամշակումից են ստանում ասֆալտ, իսկ մազութը օգտագործում են ՋԷԿ-երում:
Ածուխը նավթի և գազի համեմատ ավելի էժան է, ավելի տարածված և ավելի առատ, իսկ շրջակա միջավայրի համար ամենավտանգավորը, քանի որ այն այրվելով ախտոտվում է օդը: Ածխի այրման հետևանքով մթնոլորտում ավելանում է ածխածնի քանակությունը, որը հանգեցնում է ջերմոցային էֆեկտի ուժգնացմանը, կլիմայի գլոբալ տաքացմանը, թթվային անձրևների առաջացմանը: Ինչը այդքան էլ բարի չէ երկիր Մոլորակի համար:
Բնական գազը հսկայական դեր ունի ինչպես կենցաղում, այնպես էլ արդյունաբերության մեջ: ՋԷԿ-երում օգտագործվող վառելիքների շարքում այն զիջում է միայն ածխին: Սակայն այս ոլորտում գազի դերը անընդհատ աճում է: Բնկան գազը մեծ ծավալներով օգտագործվում է մետաղամշակման ոլորտում,որպես ավտոմեքենային վառելիք աշխարհում սկսել է ավելի մեծ տարածում գտնել իր էժանության և էկոլոգիապես մաքուր լինելու պատճառով:
Նավթը բնական եղանակով հայտնվող, երկրի նստվածքային թաղանթում տարածված, յուղանման, յուրահատուկ հոտով, և պահանջված հեղուկ է: Այն հայտնվում է երկրագնդի ժայռերի կազմավորումների մեջ,ծովերի ընդերքում : Նավթի պարունակության մեջ գերակշռում են ածխածինը և ջրածինը, քիչ քանակությամբ կա նաև ազոտ, ծծումբ , թթվածին և այլ նյութեր:
Նավթի կառուցվածքը
| Տար | Պարունակությունը (%) |
| Ածխածին | 83-87 |
| Ջրածին | 10-14 |
| Ազոտ | 0.1-2 |
| Ծծումբ | 0.1-1.5 |
| Թթվածին | 0.5-6 |
| Մետաղներ |
Նավթն առաջացել է միլիոնավոր տարիների ընթացքում` բարձր ջերմաստիճանի և ճնշման պայմաններում` ջրային բույսերի, կենդանիների ու միկրոօրգանիզմների մնացորդների քայքայումից: Վառելիքային ռեսուրսներից նավթը համարվում է ամենակարևորը, քանի որ նավթի վերամշակումից են ստանում բոլոր տեսակի տրանպորտային միջոցներին անհրաժեշտ վառելիքի մեծ մասը: Նավթամթերքների վերամշակումից են ստանում ասֆալտ, իսկ մազութը օգտագործում են ՋԷԿ-երում:
Քամիները, հոսող ջրերը, փայտը, ածուխը, գազը, միջուկային վառելիքը համարվում են էներգակիրներ,այսինքն դրանք օգտագործելով` մարդիկ կարողանում են ստանալ էլեկտրաէներգիա:
Ածուխը իր մեջ պարունակ է մեծ թվով ածխածին: Այն այրվող օգտակար հանածո է և այն առաջացել է միլիոնավոր տարիների ընթացքում, բուսական զանգվածի քայքայումից:Գիտնականները ապացուցել են ,որ ժամանակին երկրագնդի կլիման ավելի խոնավ է եղել, քան ներկայումս, ինչը նպաստել է փարթամ ծառային բուսականության գոյության համար:Բուսազանգվածի մնցորդները թաղվել են երկրի ընդերքում և ժամանակի ընթացքում ջերմաստիճանի ու ճնշման ազդեցությամբ վերափոխվել են ածխի:
Ածուխը նավթի և գազի համեմատ ավելի էժան է ,ավելի տարածված և ավելի առատ,իսկ շրջակա միջավայրի համար ամենավտանգավորը,քանի որ այն այրվելով ախտոտվում է օդը:
Ոչ միայն Հայաստանում, մարդիկ գրեթե ամենուրեք շնչում են աղտոտված օդ: Ահա էկոլոգիայի ամենամեծ խնդիրներից մեկը ՝ աղտոտված օդը: Համատարած շինարարությունների,ավտոմեքենաների աճման,կանաչ տարածքների կրճատման,գործարանների պատճառով և նրա ,որ մենք բնությունից պահանջում են ավելին,քան նա կարող է տա,մենք հիմա շնչում ենք աղտոված օդ:
